Synagoga „Pod Białym Bocianem”

Synagoga „Pod Białym Bocianem” jest jedyną wrocławską synagogą, która przetrwała do naszych czasów. Zarazem jest to jedna z nielicznych zachowanych klasycystycznych bożnic w Środkowej Europie.

Inicjatorami wzniesienia nowej świątyni we Wrocławiu byli zwolennicy emancypacji i asymilacji ze społecznością chrześcijańską. Budowlę poświęcono w 1829 roku. Została zaprojektowana przez Karla Ferdinanda Langhansa, syna twórcy berlińskiej Bramy Brandenburskiej. Stanęła na działce zwanej „Pod Białym Bocianem”, od której przejęła nazwę. Jej układ i architektura nawiązywały do ówcześnie projektowanych kościołów protestanckich. Miała jasne wnętrze, ujęte emporami, oświetlone wysokimi oknami i dużym świetlikiem, które gruntownie przebudowano w 1905 roku. Z pierwotnego wystroju zachowała się tylko szafa ołtarzowa Aron Ha-Kodesz, służąca do przechowywania Tory.

Po wzniesieniu w 1872 roku monumentalnej synagogi „Na Wygonie”, (przy Podwalu, nie istnieje) synagoga „Pod Białym Bocianem” była użytkowana przez ortodoksyjny odłam wrocławskiej gminy. Ze względu na położenie w gęstej zabudowie nie została spalona podczas „nocy kryształowej” 9/10 listopada 1938 roku. Zamknięto ją po rozwiązaniu gminy w 1943 roku. Po wojnie synagogę przejęli polscy Żydzi, którzy użytkowali ją do 1968 roku. Wskutek prześladowań ludności żydowskiej i licznej emigracji członków gminy po 1968 roku, świątynia przeszła na Skarb Państwa, a następnie przekazywana była kolejno różnym instytucjom. Doprowadziło to do dewastacji zabytku. Nowy okres w dziejach synagogi otworzył rok 1989, gdy we Wrocławiu odrodziła się gmina żydowska, która w 1996 roku, po wielu latach starań, odzyskała świątynię. Obecnie pełni ona funkcję domu modlitewnego wrocławskiej ludności mozaistycznej, a także sali koncertowej i teatralnej. Dzięki działaniom Fundacji Bente Kahan bardzo prężnie funkcjonuje tu centrum kulturalne o ponadregionalnym znaczeniu.