Loża Masońska, ul. św. Antoniego 10

W kamienicy przy ul. św.Antoniego 10 znajdowała się loża masońska „Friedrich zum goldenen Zepter” („Fryderyk pod Złotym Berłem”) i graniczyła od tyłu z Synagogą „Pod Białym Bocianem”. Obie zaprojektowane przez jednego architekta – Karla Ferdinanda Langhansa – stanowiły silny akcent dla tej części ulicy.

Sala Rotundowa loży, lata 20. XX w.

Loża miała być miejscem „obywatelskiej samoorganizacji w miastach. […] Wiedza na temat tajnych haseł, znaków i rytuałów loży sygnalizowała również przynależność do elitarnej społeczności oraz stanowiła legitymację szacunku społecznego i wiarygodności. […] Była tym samym pewnego rodzaju biletem wstępu do najlepszych kręgów towarzyskich i politycznych miasta” (cyt. za: Zabłocka-Kos A., Zrozumieć miast Centrum Wrocławia na drodze ku nowoczesnemu city 1807-1858, Wrocław 2006, s. 147). Została założona w 1776 r., a jej członkowie wywodzili się z najwyższych warstw społecznych: szlachty i mieszczaństwa: byli to m.in. bogaci kupcy, przedsiębiorcy i przedstawiciele wolnych zawodów, którzy byli chrześcijanami, Żydom wstęp był zabroniony. Zanim wybudowano nowy gmach na ul. św. Antoniego 10, stowarzyszenie swoją siedzibę miało na dzisiejszej ulicy Łaciarskiej 2. Ówczesny mistrz Johann Wilhelm Oelsner odkupił działkę od farbiarza Itzingera i przystąpiono nad pracami dla nowej siedziby.

Budynek zajmował większą część działki, ciasno wpisując się między sąsiednie kamienice, Synagogę” pod Białych Bocianem” oraz od zachodu granicząc z synagogą „Zum Tempel”. Wewnątrz zabudowań mieściły się dwa dziedzińce skomunikowane wąskim przesmykiem oraz niewielki ogród. Najważniejsza w zespole obiektów była dwukondygnacyjna loża usytuowana w głębi działki, skomunikowana za pomocą wąskiej sieni z kamienicą leżącą przy południowej pierzei ul. św. Antoniego 10. W części parteru mieściła się reprezentacyjna sala (Festsaal) z przeznaczeniem na miejsce spotkań. Prostopadle do niej umieszono salę rotundową (Tempel), do której dostęp mieli tylko wolnomularze. Nakryto ją spłaszczoną kopułą wspartą na czterech kolumnach, powierzchnię kopuły pokryto gwiazdami a w centrum umieszczono rozetę. Wydzielona partia sali podniesiona o trzy stopnie, stanowiła podium skryte za zasłoną: tam przechowywano sprzęty wolnomularskie.

Widok na kamienicę nr 10 w kierunku promenady, lata 20. XX w.

Wystrój elewacji ul. św. Antoniego 10 znany jest nam za sprawą zachowanych rysunków architekta Carla Schmidta, pochodzących z 1873 r., czyli z okresu gruntownej przebudowy obiektu. Fasada główna charakteryzowała się prostą klasycystyczną stylistyką: trzykondygnacyjna zwieńczona gzymsem z balustradką, na środku, której umieszczono napis: LOGE Ez.o ZEPTER; a na samym szczycie znajdował się maszt z flagą.

Siedziba wolnomularska istniała do 1936 r., kiedy to w związku z likwidacją organizacji masońskich w Niemczech, kamienicę sprzedano. Świadectwem na istnienie tej okazałej budowli są narożne bonie, które zostały zaadoptowane przez współczesny budynek mieszkalny.